|
Już 15 lat działa w Ałtaju obóz alpinistyczny "Aktru". Przebywały tu
tysiące alpinistów, wyrośli miejscowi "mistrzowie sportu". Do obozu
chętnie przyjeżdżają nie tylko sportowcy z Ałtaju, Uralu i Syberii, zawsze
można tu spotkać alpinistów z Moskwy i Leningradu, z Przybałtyki i Ukrainy.
Ostatnimi laty ten zadziwiająco piękny górski region cieszy się coraz
większą popularnością. Nienaruszona przyroda tego przepięknego zakątka
naszego kraju, niezwykłe połączenie gór z syberyjską tajgą, bliskie podejścia
pod szczyty, możliwość pierwszych wejść - przyciąga tu coraz więcej alpinistów.
Stąd też w rejonie znajdują się klasyfikowane drogi wszystkich kategorii
trudności, od 1A do 5B włącznie.
Niestety, jeszcze niewiele napisano o tym miejscu. W literaturze geograficznej
dość trudno znaleźć opis okolic Aktru. Niniejszy, bardzo krótki opis wąwozu
Aktru, oparty zarówno na materiałach ekspedycji z Uniwersytetu Tomskiego,
jak i na prowadzonych przez autora w ciągu czterech lat obserwacjach, stawia
sobie za cel częściowe wypełnienie tej luki.
"Aktru"1 w tłumaczeniu z ałtajskiego oznacza "biały dom" lub "białe
mieszkanie". Obóz alpinistyczny "Aktru" znajduje się w wąwozie tej samej
nazwy. Położony jest w lesie, w szerokiej części doliny rzeki Aktru, na
wysokości 2150m. Jego początki sięgają roku 1938, ale działalność po wojnie
wznowił dopiero od 1953 r.
Orografia
Góry Ałtaj leżą na południu Syberii. Blisko stykają się z pasmami
Ałtaju Kuźnieckiego, Salairu, Sajanu Zachodniego, Tannu-Oła i Ałtaju Mongolskiego.
Ałtaj jest z nimi związany i orograficznie i strukturalnie, dlatego trudno
wyznaczyć wyraźną granicę między nim a wspomnianymi górami.
Pod względem orograficznym wyróżnia się w radzieckim Ałtaju trzy następujące
główne części : "biełki" Północno-Czujskie, Południowo-Czujskie i Katuńskie.
Węzeł górski Bisziirdu, w którym znajduje się interesujący nas basen rzeki
Aktru, stanowi centralną część grzbietu Północno-Czujskiego. Na jego zboczach
rozpoczynają swój bieg rzeki: Aktru i Maaszej na północy, Dżeło na południowym
wschodzie, Karagem na południu, Szawło i Jungur na zachodzie. Orograficzny
schemat gór Bisziirdu składa się z dwóch grzbietów: Głównego na południu
i Pieriedowogo( (przedniego) na północy, połączonych krótkim przesmykiem
i przełęczą Maaszej. Poszczególne szczyty tego węzła wznoszą się powyżej
4000m. Obniżenia w graniach, stanowiące granice basenów lodowcowych, nie
opuszczają się zwykle poniżej 3600-3700m. Dzięki wysokości i znacznemu
rozgałęzieniu zboczy góry Bisziirdu stanowią jedno z głównych centrów zlodowacenia
na Ałtaju.
Rzeka Aktru bierze swój początek z akturskich lodowców. Jej źródła
od ujścia z gór w Kurajski step dzieli około 15 km. W środkowej części
doliny rzeka rozdziela się na mnóstwo odnóg i dopływów a dolina rozszerza
się do około 1 km. Od południa basen Aktru ograniczony jest Głównym
grzbietem "biełek" Północno-Czujskich, od północy Kurajskim stepem, ze
wschodu odgałęzieniem Przedniego grzbietu, zwanym Kzyłtasz, z zachodu zaś
skalistym ogałęzieniem Kaszka-łysz, odchodzącym ku północy od Głównego
grzbietu w rejonie wierzchołka Kupoł. Dwa koryta lodowca Wielkiego Aktru
rozdziela grzbiet szczytu Radistow((, a między lodowcami Wielkim Aktru
i Małym Aktru wznosi się krótka grań boczna, zakończona szczytem Karatasz,
który wznosi się nad "alpłagierem Aktru" i jakby zamyka wąwóz.
Przedni grzbiet jest dobrze widoczny z Czujskiego Traktu - wygląda
stamtąd jak wielka, śnieżno-lodowa ściana. Główne kulminacje tego grzbietu
to: Kurkurek (3930m) z dwoma drogami 3B, Aktru (4075m), najwyższy punkt
grzbietu, na który prowadzą trasy 2, 3 i 4 karegorii trudności, i Korumdu
(3800m), stojąca w grani, odchodzącej ku północy od wierzchołka Aktru.
Na wschód od Aktru, w odgałęzieniu Kzyłtasz, leżą szczyt Stażierow (((
(3700m) i Kzyłtasz (3600m). W grzbieciku pomiędzy głównymi grzbietami wznoszą
się wierchy Junost' (((( i Studentów, trawers których ocenia się na 2B
kategorię trudności.
W Głównym Grzbiecie wznoszą się (ze wschodu na zachód) szczyty Kupoł
(3600m), Sneżnaja (3900m) - 2A k.t., UPI (3900m) - 2B k.t. DBS (3900m)
i Buriewiestnik (3900m). Trawers odcinka grani od UPI do Buriewiestnika,
a ściśle od UPI do łącznika między Głównym a Przednim grzbietem, klasyfikowany
jest do 4A k.t. Dalej na wschód w Głównym Grzbiecie stoją szczyty Tamma
i Bars, nie przedstawiające sobą trudności technicznych (1B k.t.) i wierch
Karagembasz (3950m). Wejście na dwugłowy Karagembasz przez szczyt Tamma
oceniane jest jako droga 3A k.t. Od północy ten szczyt podcięty jest stromymi
ścianami. Dwie drogi, wyprowadzające od północy na wierzchołki, przeszli
alpiniści z obozu "Aktru" i ocenili na 5 k.t. Dalej na wschód od Karagembasza
wznosi się piękny szczyt - Tronowa (Maaszej). To najwyższy punkt Głównego
grzbietu (4225m). Północna, lodowa ściana tego szczytu, do tej pory niepokonana,
wznosi się nad lodowcem Maaszej prawie na kilometr. Oto, proszę, obiekt
dla alpinistów najwyższej klasy! Od szczytu Tronowa Główny grzbiet
skręca na północny zachód. Na zachód od niego znajduje się rejon Szawło.
Znajdują się tu drogi wszystkich k.t., od 1 do 5 włącznie. Najbardziej
interesująca jest góra Skazka( północną ścianą ( dwie drogi 4B k.t.), Krasawica
północną ścianą (5A k.t.) i trawers Skazka-Krasawica (5A k.t.). Rejon Szawło
jest bardzo malowniczy. Nie bacząc na długą drogę i uciążliwe podejścia,
corocznie przybywają tu liczni alpiniści i turyści górscy z najróżniejszych
zakątków naszego kraju , by wspinać się, cieszyć oczy niezwykłym bidokiem
jeziora i przeglądających się w nim białych szczytów Skazki i Krasawicy,
połowić chariusa i dobrze wypocząć w cieniu przedwiecznych limb.
W ogóle przyroda Ałtaju, jak i wszystkich gór, podporządkowana prawu
piętrowości. Każde z pięter nosi wyraźne piętno - w budowie geologicznej,
reliefie, roślinności, świecie zwierząt i t.d.
Ogólna budowa geologiczna i rzeźba
W obrębie Ałtaju na powierzchnię wychodzą spiętrzone w fałdy skały
prekambryjskie2 i paleozoiczne3, rozdzielone intruzjami granitów. Skały
osadowe przeplatają się w niektórych miejscach ze skałami magmowymi i grubymi
pokładami tufów. Połączenie skał, niejednakowych pod względem składu i
trwałości, a także bardzo zróżnicowane sposoby ich zalegania stanowią czynniki
wpływające na rozwój rzeźby.
W północno-wschodnim Ałtaju przeważają skały dolnego paleozoiku. Dość
często spotyka się formacje dewońskie, głównie pochodzenia wulkanicznego.
W mezozoiku4 Ałtaj podlegał rormyciu, które praktycznie unicestwiło
góry, powstałe w orogenezie hercyńskiej. Pod koniec mezozoiku w miejscu
dzisiejszego Ałtaju rozpościerała się niewysoka, pofalowana równina. Pod
koniec paleogenu Ałtaj pod względem rzeźby przypominał dzisiejszy Kazachstan.
Gruntowne zmiany morfologii i struktury Ałtaj przeszedł w czwartorzędzie,
w czasie orogenezy alpejskiej. W tym czasie doznał ogólnego wypiętrzenia,
najsilniejszego w swojej centralnej części. Współczesne grzbiety górskie
wypiętrzyły się najsilniej, inne fragmenty znacznie słabiej, a śródgórskie
kotliny (Czujski i Kurajski step i in.) zapadły się. Te ruchy skorupy ziemskiej
nie zakończyły się do dziś. Co roku w Ałtaju odnotowuje się 2-3 trzęsienia
ziemi. Najsilniejsze z nich, o sile dochodzącej do 8 stopni(, wystąpiły
w latach 1903 i 1927, a Kyźnieckie trzęsienie ziemi 19 lipca 1898 r. osiągnęło
siłę 11 stopni.
Na tle intensywnego wypiętrzenia tektonicznego grzbietu Bisziirdu działała
erozja wodno-lodowcowa, której basen Aktru zawdzięcza swe główne cechy.
W skali geologicznej grzbiet Bisziirdu jest zupełnie młody. Formował się
on nierównomiernie: najwyżej zostały wydźwignięte części przednia i centralna,
skrajne zaś fragmenty podniosły się na znacznie mniejsze wysokości. Rozczłonowanie
grzbietu przez erozję wodną rozpoczęło się od zaczątków obecnej sieci rzek.
Powstały relief gór sprzyjał gromadzeniu się śniegów, firnu i lodu w okresie
rozpoczynającego się właśnie zlodowacenia. Dwukrotne jego wystąpienie pociągnęło
za sobą masowe wykształcenie lodowcowych form rzeźby. Ukształtowały się
płaskie wododziały, szczątki dawnych wierzchowin, np. Kupol, Tietio; w
górnych częściach basenu Aktru powstały kotły karowe, zachowane do dziś;
odłożyły się stare moreny.
Alpejska rzeźba regionu formowała się w całkiem niedawnych czasach
pod wpływem energicznego działania procesów współczesnego zlodowacenia
i wietrzenia. Otaczające basen Aktru granie mają ostre i postrzępione wierzchołki
i strome (65-85o) skaliste zbocza, powstałe wskutek obfitości szczelin
w skałach i procesu erozji mrozowej. Działanie tych sił jest na tyle aktywne
w grzbiecie Bisziirdu, że to one określają bardzo szybkie tempo powstawania
młodej rzeźby. Doskonałym przykładem może być szczyt Karatasz, wznoszący
się nad obozem Aktru. Stosunkowo krótkotrwałe obserwacje pozwoliły dostrzec
na tej turni powstawanie wklęsłych form rzeźby, jak strome kuluary, żleby,
nisze, oraz zwiększenie stromizny zboczy.
Częste lawiny kamienne i obrywy tworzą zalegające u podnóży grani i
szczytów rozległe piargi. Nasilenie procesów tworzenia młodej rzeźby zwiększa
się wraz z wysokością nad poziomem morza. U podnóża stromych ścian na dużej
wysokości piargi te są w dużym stopniu ruchome. Nieco inny jest obraz na
zboczach z wystawą południową: tu procesy lodowcowe i mrozowe spotykają
się z pracą strumieni. Wskutek tego piargi są bardziej połogie i składają
się z drobniejszego materiału. Stąd w rejonie Aktru wyraźnie wykształciła
się asymetria zboczy - północne odznaczają się znacznie większą stromizną
niż południowe.
Jedną z ważniejszych osobliwości obecnej rzeźby rejonu jest jej dynamika.
Obfitość ostrych szczytów i grani, ostańców i skalnych nunataków, rozdzielających
lodowce - to przede wszystkim rezultat wietrzenia fizycznego. Jednak nie
wolno zapomnieć o wpływie młodej tektoniki na rozwój współczesnych form
reliefu. Bez niej trudno sobie wyobrazić tworzenie w wyższych partiach
gór form alpejskich w niesłychanie kruchych łupkach. Skrajnie młoda rzeźba
jest bardzo charakterystyczna dla stale wznoszących się osiowo grzbietów
górskich.
Szczyty rejonu Aktru zbudowane są ze znacznie zmetamorfizowanych, dyslokowanych
łupków, zawierających liczne wtrącenia rozmaitych minerałów, co wyjaśnia
zróżnicowanie ich zabarwienia. Przeważają łupki z zawartością siarki i
chloru, koloru ciemnozielonego. Występują też łupki z domieszką żelaza,
koloru rudego. Miejscami łupki poprzecinane są dużą ilością żył kwarcu
oraz wtrąceniami granodiorytów. Granity i marmury w tym rejonie nie występują.
Łupki nie są monolitami i charakteryzują się znaczną kruchością. Na
wierchach i graniach rozsypują się w płytki. Gdzie indziej spotyka się
też łupki w formie długich słupów czy sześcianów. Wszystko to zwiększa
trudności wspinaczki na szczyty, zwłaszcza na drogach "ściennych".
Lodowce
Obecne zlodowacenie Ałtaju jest całkiem znaczne. Tylko w grzbiecie Północno-Czujskim
naliczono 130 lodowców. Powierzchnia głównych lodowców węzła Bisziirdu
(bez Tietio, Kyskynora, Jungura i Szabagi) osiąga 136 km2. Granica śniegów
w basenie Aktru przebiega na wysokości 2805-3100m b zależności od wystawy
zbocza i innych czynników.
W basenie Aktasz zalegają dwa lodowce dolinne, trzy wierzchowinowe
(grzbietowe) i kilka niewielkich lodowców wiszących. Największym lodowcem
doliny jest Wielki Aktru.
Wielki Aktru dzieli się na dwie odnogi: lewą, większą powierzchniowo,
z wystawą wschodnią i prawą, mniejszą, z wystawą północno-wschodnią. Łączna
powierzchnia lodowca wynosi 11,3km2, a jego długość - ok. 8km. Największa
grubość lodu dochodzi do 350 m. Te dwie odnogi rozdziela gran szczytu Radistow.
W dolnej części lodowce łączą się tworząc wspólne koryto o powierzchni
1 km2. Pola firnowe lodowców leżą w przedziale wysokości 3100-3250m, zaś
język spuszcza się do wysokości 2420m.
Mały Aktru położony jest między szczytami Karatasz i Kupoł i zajmuje
stromo opadającą dolinę lodowcową. Jego długość - 3km, powierzchnia - 3,6km2.
Górna, prawie pozioma część leży na wysokości 3100-3250 m i ma grubość
120-150 m. W tym miejscu lodowiec prawie zawsze zakryty jest śniegiem.
Niższa część lodowca wyróżnia się wyjątkowo stromym nachyleniem i wielkim
lodospadem. W strefie języka lodowiec staje się nieco bardziej połogi.
Od obozu alpinistycznego do lodowca idzie się około 15-20 min.
Wraz z lodowcami typu dolinnego w wąwozie Aktru znajdują się lodowce
szczytowe. Ich przykłady to Kypoł, Wodopadnyj i Stażier.
Kupoł w pełni odpowiada swojej nazwie. Pokrywa obszerny, wypukły wododział.
Jego powierzchnia wynosi 3 km2; języki sięgają do wysokości 2800-3000m.
Wierzch jest lodową równiną, poprzecinaną licznymi podłużnymi i poprzecznymi
szczelinami.
Na północnej stronie szczytu Karatasz znajduje się niewielki lodowiec
wiszący. Leży na wysokości 3600 m , zajmując powierzchnię 0.5 km2. Obrywa
się ku północy, po obu stronach skalnego żebra(?). Szczeliny osiągają do
200 m głębokości. Mimo że niewielki, jest on bardzo aktywny i energicznie
żłobi swoje łoże. Latem często obserwuje się na nim obwały.
W górnych piętrach wąwozu Dżeło leży dolinny lodowiec o powierzchni
7,9km2. Oprócz niego jest tam też kilka małych lodowców karowych i wiszących.
Basen Maaszej położony jest w samym centrum węzła Bisziirdu. Lodowiec
Wielki Maaszej osiąga długość 10 km, a jego powierzchnia wynosi 19.25 km2.
Opuszcza się on do wysokości 2180m. Wielki Maaszej składa się z dwóch "dopływów",
lewego i prawego; obu o znacznej miąższości. Lodowiec Mały Maaszej jest
od nich znacznie mniejszy.
W górze doliny Szawło spotykamy mnóstwo małych lodowczyków i dwa duże
dolinne- lewy i prawy Szawlinski. Całkowita powierzchnia zlodowacenia doliny
Szawło wynosi 23 km2. W ogóle zlodowacenie doliny Szawło ma charakter szczątkowy
- przeważają tu lodowce karowe i wiszące.
Znaczne zlodowacenie występuje także w Przednim Grzbiecie. Znajduje
się tu 11 lodowców o łącznej powierzchni 15 km2. Większość z nich opuszcza
się ku północy, w stronę stepu Kurajskiego. Największy z nich to Kurumdu.
W całej grupie Bisziirdu można zliczyć ponad 75 lodowców.
Rzeki
Rzeki grupy górskiej Bisziirdu w swoim przebiegu i przepływach są bardzo
do siebie podobne. Dlatego ich charakterystykę można przedstawić na przykładzie
rzeki Aktru.
Aktru na całej swej długości od źródła do ujścia z gór (14-15 km) i
połączenia z Czują jest bardzo zróżnicowana. Powyżej obozu płynie wąską
doliną w jednym korycie, niżej rozdziela się na mnóstwo odnóg o dopływów,
by dalej wrócić znów do jednego koryta. W ciągu dnia w rejonie obozu nie
można jej pokonać wbród; jedynie przed świtem można znaleźć miejsce, w
którym przeprawa byłaby możliwa. Podobnie zmienia się stan wód w zależności
od pogody. W letnie, słoneczne dni woda huczy w pędzie a w dni pochmurne
- jej szumu prawie nie słychać z obozu. Prędkość przepływu wody w zależności
od tych warunków zmienia się od 1.8 do 4.0 m/s i większej.
Powierzchnia basenu rzeki Aktru to 40 km2, średnia jego wysokość -
3100 m; powierzchnia pod lodowcami - 17 km2. Głównym źródłem wody są topniejące
śniegi i lody. Przepływy i poziom wody w rzece zależy głównie od pogody
- jasny pogodny dzień sprzyja topnieniu śniegu i lodu i body w rzece przybywa
znacznie szybciej, niż w dni pochmurne. Charakterystyczne, że deszcze mają
nieznaczny wpływ na zasilanie rzeki. Niewielkie deszcze nie tylko nie zwiększają
ilości wody w rzece, lecz często nawet w czasie opadów jest jej mniej -
spowodowane jest to mniejszym tempem topnienia śniegów i lodów. Tylko
gwałtowne ulewy bądź długotrwałe intensywne opady zwiększają przepływ rzeki
Aktru.
Na rzece dobrze widoczne są zmiany przepływów w ciągu doby, jednak
dobowe maksima i minima przepływów mogą występować w różnym czasie. W okresie
intensywnego tajania lodowców najwyższe i najniższe stany wód występują
później. Minimalne stany występują zwykle w godzinach 5-7, a maksymalne
od 15 do 20.
Roślinność
Jak we wszystkich górach, tak i w węźle Bisziirdu roślinność rozmieszczona
jest piętrowo:
1) piętro górskich stepów (800-1500 m);
2) piętro górskich lasów lub tajgi (regiel górny - 1200-2400 m);
3) piętro tundry górskiej (1800-2800 m);
4) piętro łąk alpejskich (2500-3000m)
Oczywiście granice pomiędzy nimi nie przebiegają wzdłuż wyraźnych,
regularnych linii; piętra zazębiają się wzajemnie, "wrastają" jedno w dugie
na różnych wysokościach, w zależności od orografii, wystawy zboczy i innych
czynników.
Roślinność górskich stepów jest bardzo dobrze reprezentowana na rozległym
fragmencie stepu Kurajskiego, położonego u północnych podnóży grzbietu
Północno-Czujskiego. Charakteryzuje się prawie zupełnym brakiem lasów,
niskimi ziołoroślami i oddzielnie rosnącymi krzewami. Bardziej suche, równe
fragmenty porastają trawy, bylice i gęste darnie roślin motylkowych.
Step jako całość ma posępny, żółtoszary koloryt i tylko po obrzeżach rzek
i jezior zachowuje soczystą zieleń. Tam, gdzie step Kurajski przechodzi
w przedgórza, na zboczach pojawia się las. Z oddali, z traktu Czujskiego,
strefa lasu wydaje się gęstym, ciemnozielonym dywanem, przykrywającym podnóża
błyszczących wiecznymi lodami szczytów Przedniego Grzbietu. W Ałtaju rosną
modrzew, limba syberyjska, sosna, świerk i jodła. Tajga w rejonie Aktru
składa się głównie z modrzewia.
Tajga modrzewiowa wznosi się do 2000 m. Ten las, jasny, z delikatną
zielenią, wyjątkowo piękny bywa wiosną, kiedy miękkie igły modrzewi zaczynają
się dopiero rozwijać.
"Cedr" - limba rośnie w górnej części piętra leśnego, tworząc jego
górną granicę. Podczas gdy modrzewie wyróżniają się smukłością, limby zwykle
są krzywe a ich pnie, zwłaszcza w wyższych fragmentach lasu, przybierają
najbardziej wydumane kształty. W okolicach obozu "Aktru" i powyżej niego
las tworzą wyłącznie limby.
Podszyt modrzewiowej i limbowej tajgi składa się z najróżniejszych
krzewów. Można tu spotkać różne gatunki tawuł, wiciokrzewów (Lonicera sp.),
róż, głogów, berberysów, porzeczek. W lukach rośnie masowo karagana z żółto
zabarwioną korą. Pnie drzew i krzewów oplatają pnącza (czegoś czego nie
ma w słowniku) z dużymi, białymi kwiatami.
Obszar przejściowy między tajgą a łąkami alpejskimi w opisywanym rejonie
zajmuje dość szerokie piętro, które można nazwać górską tundrą. Tworzą
ją zarośla niskich krzewów i krzewinek. To przede wszystkim brzoza( i w
mniejszej liczbie różne wierzby. Brzoza ( nazywana tu "czira" albo "jernik")
nie wznosi się nad ziemię wyżej niż 40-60 cm i rośnie bardzo gęsto. Jej
pnie są pochylone, często płożące, krzywe, z odbijającymi pędami; liście
drobne, owalne, ząbkowane. Przez takie zarośla trudno się przedrzeć i człowiekowi,
i koniom.
Największą powierzchnię "jernik" zajmuje na północnych skłonach całego
Przedniego Grzbietu.
Łąki alpejskie w interesującym nas rejonie Ałtaju nie są zbyt rozprzestrzenione
i występują mozaikowato, oddzielnymi płatami na bardziej połogich fragmentach
grzbietu. Najczęściej występują na wilgotnych, płaskich fragmentach terenu.
Pokryte są barwnymi kwiatami. Najbardziej rzucają się w oczy białe
zawilce((, złotożółte jaskry, błękitne orliki(((. Wiele jest fiołków z
dużymi kwiatami kolorów od żółtego do ciemnoniebieskiego, łomikamieni(
(?), jaskrawo różowych pierwiosnków nad brzegami strumieni. Ponad tymi
ostatnimi wznoszą się wielkopłatkowe puchary goryczek ałtajskich. Są też
niezapominajki, czerwone i żółte "mytniki"(?), kilka gatunków cebulowych.
Zupełnie wysoko, w szczelinach skał i na stromych trawniczkach rosną
różowy łomikamień, maleńki przetacznik, i miniaturowa wierzba karłowata,
wysoka na kilka centymetrów, za to z kotkami kwiatów. A pośród płatów śniegu
wyrastają "łżewodozbor" wielkokwiatowy z jaskrawofioletowymi kwiatami,
żółte jaskry i wreszcie rozliczne porosty.
Świat zwierząt
Świat zwierząt Ałtju jest charakterystyczny dla tajgi. W okolicach obozu
"Aktru" można spotkać tak typowych "sybiraków" jak rosomak, soból, burunduk
czy kabarga. Właśnie przez Ałtaj przebiega południowo-zachodnia granica
występowania tych gatunków.
Tylko kabarga występuje nieco dalej na zachód, do Tarbagataju. Jelenia
północny i łosia spotykamy w najdalej na wschód wysuniętych częściach Ałtaju;
w opisywanym rejonie są rzadkie. Oprócz gatunków typowo syberyjskich w
skład tutejszej fauny wchodzą też niektórzy przedstawiciele świata gór
Azji Środkowej.
Nie ma takiego podejścia do Aktru, żeby alpiniści nie spotkali jakichś
zwierząt. Przy wyjściach w rejon Szawło prawie za każdym razem udaje się
zobaczyć pięknego marala.
Nad obozem, na zboczach Kzyłtasza, prawie codziennie można schwytać
w szkła lornetki górskiego kozła. Nazywa się je tutaj bunami. Prawie niczym
nie różnią się od kozłów środkowoazjatyckich - teke czy kijkow.
Liczba gatunków ptaków sięga 100. W wysokich górach z pewnością usłyszycie
i zobaczycie "górskiego indyka" - ulara. Ałtajski ular to oddzielny gatunek,
zwany białobrzuchym. Jest znacznie większy od kaukaskiego. Wiele ularów
gnieździ się tuż nad obozem, w okolicach postoju "złoty hotel" i pod Kupołem.
W zaroślach płożączej się brzozy, jerniku, wyprowadzają swe pisklęta kuropatwy
biała i tundrowa .
W tajdze żyją jarząbki, cietrzewie, głuszce; przejmująco krzyczą pstre
orzechówki(?) i rdzawe "kukszi"((. przelatują rozmaite drozdy - jest ich
tu kilka gatunków. Wywodzą trele "czeczewice", "zjabliki", pliszki. W krzewach
i na okrajkach lasu osiedlają się najlepsi śpiewacy - niebiesko brzuche
"warakuszki" i słowik czerwonogardły.
Nasz podmoskiewski słowik to ptaszek szareńki, niewidoczny, tutejszy
natomiast, syberyjski, sławny nie tylko ze swoich pieśni, lecz również
z żywej, rzucającej się w oczy barwy.
Poniżej obozu, na jeziorach Isztykol i Karakol gnieżdżą się rozliczne
kaczki i kuliki. W jeziorach tych w wolny dzień można połowić ryb: chariusa
spotyka się tu dość rzadko, można go łowić w Jeziorach Szawlińskich; za
to niewielka, lecz bardzo smaczna rybka osman bierze nieustannie.
Gadów i płazów w Aktru, jak i wszędzie w górach, mało. Węże, w tym
jadowite żmije, można spotkać tylko nisko, przy jeziorach. Nie ma w górach
osławionego syberyjskiego "gnusa"(((, więc alpiniści nie cierpią od ślepaków,
komarów i meszek. Nie na darmo wszystkie kopytne - marale, kabargi, sarny
- wędrują w gorące pory roku w góry, trzymając się górnej granicy lasu
i hal.
Aktru to zakątek osobliwej urody. Widziałem wiele gór: Alpy, Tatry,
Karpaty, Kaukaz, Ałaj, Tien-Szan, Pamir, Sajany... Ale gdyby mnie spytali,
gdzie widziałem najpiękniejsze góry, bez zastanowienia podał bym taki adres:
Ałtaj, Grzbiet Północno-Czujski, dolina Szawło.
Piękno dziewiczej przyrody, duży wybór szczytów i tras, wszystko to
czyni obóz "Aktru" wspaniałym miejscem dla wypoczynku i uprawiania alpinizmu.
1 Aktru - poprawnie Akturu
(-przedniego - przyp.tł.
(( radiotelegrafistów
((( praktykantów, aplikantów
(((( młodość
( bajka
2skały prekambryjskie - wspólne określenie wszystkich skał do paleozoiku
(ery azoiczna i proterozoiczna)
3 Paleozoik - trzecia era historii Ziemi. Dzieli się na sześć okresów:
kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon, perm. Era paleozoiczna zakończyła
się około 200 mln. lat temu.
4 Mezozoik - czwarta era w historii Ziemi. Dzieli się na 3 okresy:
Trias, jurę i kredę.
( nie podano w jakiej skali
( "brzoza polarna" - prawdopodobnie B.rotundifolia
((- prawdopodobnie Anemonoides sp.
((( Aquilegia glandulosa
( - prawdopodobnie skalnice
(( - trudne do zidentyfikowania. Nazwy podano fonetycznie.
((
((( ogólnie - wszelkie latające, gryzące robactwo
|
